Tổng quan bệnh lý đột quỵ não

Đột quỵ não là gì?

Đột quỵ não là tổn thương thần kinh có tính chất đột ngột, do nguyên nhân mạch máu não, có thể gây tử vong trong 24 giờ hoặc để lại di chứng sau 24 giờ. 

Nguyên nhân và cơ chế

1. Nhồi máu não do cục máu đông 

Cục máu đông có thể hình thành từ tim hoặc mạch máu. Các nguyên nhân gây đột quỵ não từ tim như: Rung nhĩ, nhồi máu cơ tim mới, van nhân tạo, bệnh cơ tim giãn, bệnh lý van tim, cục máu đông từ tĩnh mạch về tim,… Huyết khối có nguồn gốc từ động mạch như bong mảng vữa xơ. Triệu chứng lâm sàng thường đột ngột. Chụp cộng hưởng từ sọ não có thể thấy hình ảnh ổ nhồi máu não cũ, rải rác, các mảng xơ vữa động mạch. 

2. Nhồi máu não do nghẽn mạch 

Có thể gây tắc mạch lớn, vừa hoặc nhỏ. Chủ yếu là do vữa xơ mạch cảnh, mạch não. Các mảng vữa xơ gây tắc mạch tại chỗ hoặc nứt, bong mảng vữa xơ, tổn thương nội mạc làm lộ lớp dưới nội mạc, kích hoạt quá trình đông máu (đầu tiên là tiểu cầu rồi đến các yếu tố khác), tạo cục máu đông và gây tắc mạch. Cũng có thể tắc mạch do các nguyên nhân khác như bệnh lý tăng động (thiếu protein C, thiếu protein S, có kháng thể kháng phospholipid,…), phình động mạch, tăng sinh xơ cơ động mạch,… 

3. Nhồi máu não do các nguyên nhân khác 

– Các thuốc tránh thai: Nguy cơ tăng gấp 9 lần so với người bình thường. 

– Bóc tách động mạch não: Chiếm 5% các tai biến thiếu máu não, thường ở người trẻ 25 – 45 tuổi. 

– Viêm động mạch ở người nghiện ma túy hoặc viêm động mạch do nhiễm trùng,… 

– Bệnh Takayasu: Viêm tắc các động mạch lớn, thường gặp ở phụ nữ trẻ châu Á. 

– Các bệnh máu : Đa hồng cầu, rối loạn đông máu,…

4. Xuất huyết não

– Tăng huyết áp động mạch: Chiếm 70-80 % nguyên nhân xuất huyết não, đặc biệt ở người cao tuổi. 

– Dị dạng mạch não: 

• Vỡ túi phình động mạch: Hay gây xuất huyết dưới nhện, có 20% kèm xuất huyết trong não. 
• U mạch máu kiểu thông động tĩnh mạch: Cũng hay gây xuất huyết dưới nhện, có 50% kèm xuất huyết trong não. 
• Các rối loạn đông máu: Do thuốc chống đông , xơ gan , giảm tiểu cầu,…

– U não

– Bệnh mạch máu não nhiễm tinh bột: Hay gặp ở người cao tuổi, gây chảy máu ở vỏ não, khoang dưới nhện, có thể xuất huyết nhiều nơi và hay tái phát.

Các yếu tố nguy cơ

• Tăng huyết áp: Tăng nguy cơ mắc tai biến mạch máu não lên 4 lần. 
• Hút thuốc: Nguy cơ so với lứa tuổi là 1,5 lần. 
• Rối loạn lipid máu: Tăng nguy cơ mắc 1,3 – 2,9 lần. 
• Bệnh tim: Rung nhĩ, NMCT, bệnh van tim,… 
• Đái tháo đường: Tăng nguy cơ mắc 1,5 – 2 lần. 
• Rượu. 
• Thuốc tránh thai. 
• Vữa xơ động mạch. 
• Thiếu máu não thoáng qua. 
• Một số các yếu tố khác: Đa hồng cầu, béo phì, tiền sử gia đình,…

Triệu chứng đột quỵ não

1. Nhồi máu não

Các triệu chứng, dấu hiệu thần kinh xuất hiện đột ngột từ vài phút, vài giờ, tối đa có thể vài ngày. Bệnh nhân có thể liệt nửa người, kèm rối loạn cảm giác, thất ngôn, chóng mặt, méo miệng, … Rối loạn ý thức thường không có hoặc nhẹ, rối loạn ý thức nặng nếu bên tổn thương rộng, có thể kèm rối loạn tâm thần trong những ngày đầu, đặc biệt là bệnh nhân trên 65 tuổi. 

2. Xuất huyết não 

Đột quỵ não thể xuất huyết não khởi phát thường đột ngột, đau đầu dữ dội, nôn, rối loạn ý thức hoặc hôn mê. Các triệu chứng như liệt nửa người, liệt dây thần kinh sọ, méo miệng, lác mắt xuất hiện nhanh chóng. Nếu ổ xuất huyết lớn, người bệnh có thể có triệu chứng: Đau đầu, nôn, rối loạn thị giác,… 

Cần làm các cận lâm sàng nào để chẩn đoán đột quỵ não?

1. Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp cắt lớp vi tính sọ não: Đây là cận lâm sàng đầu tiên và quan trọng nhất giúp chẩn đoán đột quỵ não, cần làm nhanh chóng vì giúp phân biệt một cách chính xác nhồi máu não và chảy máu não, đồng thời định khu được tổn thương, từ đó các bác sĩ có thể đưa ra hướng điều trị phù hợp.

• Chụp cộng hưởng từ sọ não: Độ nhạy cao hơn chụp cắt lớp vi tính, tuy nhiên do thời gian chụp khá lâu nên trong các ca cấp cứu thường không ưu tiên sử dụng.

2. Xét nghiệm máu

Bao gồm: Tổng phân tích tế bào máu, Xét nghiệm glucose, ure và creatinin, đông máu cơ bản, nếu nghi ngờ bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cần làm thêm điện tâm đồ và men tim. Tùy từng bệnh nhân mà có thêm các xét nghiệm khác. 

3. Một số thăm dò khác

Siêu âm tim, siêu âm mạch, X-quang tim phổi (nếu cần), siêu âm ổ bụng tổng quát, chọc dò dịch não tủy,…

Điều trị đột quỵ não

• Đối với người bị nhồi máu não: Cần tái tưới máu nhanh nhất có thể để cứu lấy vùng não bị tổn thương.
• Sử dụng thuốc chống đông, thuốc bảo vệ thần kinh.
• Đối với người bị xuất huyết não: nghỉ ngơi tại giường, hạn chế di chuyển, hạn chế tối đa các kích thích. Tùy vào nguyên nhân gây xuất huyết mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp can thiệp phù hợp như: dẫn lưu não thất, tiêu sợi huyết, phẫu thuật lấy khối máu tụ, mở sọ giúp giảm áp, can thiệp mạch máu,…
• Kiểm soát huyết áp chặt chẽ.
• Kiểm soát các bệnh lý kèm theo. 
• Phục hồi chức năng, vật lý trị liệu,…

Phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau đột quỵ não

Đột quỵ não là căn bệnh nguy hiểm, có thể gây tử vong nhanh chóng. Những tiến bộ của khoa học ngày nay đã nâng cao sự hiểu biết về bệnh, giúp cải thiện sức khỏe, giảm tải gánh nặng tàn tật cho bệnh nhân, tuy nhiên tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh còn cao. Khi phát hiện người bị đột quỵ cần nhanh chóng di chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế cần nhất để được xử trí và có phương pháp can thiệp nhanh chóng. 

Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng liên hệ Hotline: 0936.561.212 để đặt lịch khám hoặc truy cập Fanpage để theo dõi thông tin ưu đãi mới nhất:  https://www.facebook.com/www.Doctor4U.vn.